Türkiye’de çay, sabah kahvaltısından akşam sohbetine kadar vazgeçilmezimiz. Evde, kahvede, misafirlikte “Bir bardak çay içelim” demeden gün bitmez, hele yaşlılarımız için bu bir alışkanlık. Ama ya bu masum içecek sandığımız kadar masum değilse? Doktorlar, çay içmenin beklenmedik etkileri karşısında uyarıyor. Fazla çay sizi hasta mı ediyor, yoksa başka bir sırrı mı var? Bilimsel veriler ve uzman görüşleriyle bu gizemi çözdük. Okuduktan sonra çay bardağınıza bir kez daha bakacaksınız!
Ne kadar içiyoruz?
Türkiye, dünyada çay tüketiminde önde gelen ülkelerden. TÜİK’e göre, 2023’te kişi başı yıllık çay tüketimi 3,5 kg—yani günde ortalama 4-5 bardak. Yaşlılarımız bu rakamı kolayca geçiyor; bir oturuşta 8-10 bardak içenler bile var. Ancak bu alışkanlık, doktorları endişelendiriyor. Kardiyolog Prof. Dr. Mehmet Özkan, “Çay masum görünüyor, ama fazlası vücudunuzu yorabilir” diyor.
Doktorların şok keşfi: Çayın gizli yüzü
Hacettepe Üniversitesi’nin 2022’de yaptığı bir araştırmaya göre, günde 5 bardaktan fazla çay içenlerde demir eksikliği riski %40 artıyor. Çaydaki tanenler, demir emilimini engelliyor ve bu, özellikle yaşlılarda kansızlığa yol açabiliyor.
- Kalp çarpıntısı: Diyetisyen Ayşe Kaya, “Çayın içindeki kafein, yaşlılarda kalp ritmini bozabilir. Günde 6 bardak, çarpıntıyı %25 artırıyor” diyor.
- Mide sorunu: Türk Gastroenteroloji Derneği’nin 2023 raporuna göre, aç karnına çay içmek reflü ve gastrit vakalarını %30 yükseltiyor.
- Kemik erimesi: İngiltere’de yapılan bir çalışma (BMJ, 2021), fazla çayın kemik yoğunluğunu azalttığını gösteriyor. Türkiye’de yaşlı kadınların %60’ı osteoporoz riskinde, çay bu riski artırıyor mu?
Peki, ne yapmalı?
Doktorlar, “Çayı bırakın” demiyor ama birkaç öneride bulunuyor:
- Günde 3 bardak sınırını aşmayın.
- Yemekten hemen sonra içmeyin, demir kaybını artırır.
- Bitki çaylarıyla çeşitlendirin, mesela ıhlamur ya da adaçayı deneyin.
- Prof. Dr. Özkan, “Çay bizim kültürümüzün bir parçası, ama sağlıklı kalmak için dikkatli olmalıyız” diyor.
