İzmir’in en eski yerleşim yerlerinden biri olan Basmane semti, tarihi yapılarıyla geçmişten günümüze köprü kuruyor. Bu yapılardan biri de, Altınordu Mahallesi’nde Anafartalar Caddesi ile 945 Sokak’ın (Osmanzade Yokuşu) kesişiminde yer alan Dönertaş Sebil ve Çeşmesi. Eski adıyla Tilkilik olarak bilinen bu bölgede, Dönertaş Sebili hâlâ dimdik ayakta durarak geçmişin izlerini taşıyor.
Dönertaş sebili ve çeşmesi
Dönertaş Sebili, iki farklı yöne açılan cephesiyle dikkat çekiyor: Bir yüzü Anafartalar Caddesi'ne, diğer yüzü ise 945 Sokağa bakıyor. Sebilin Anafartalar Caddesi'ne bakan yüzünde yer alan duvar çeşmesi, günümüzde her ne kadar suyu akmasa da ihtişamını korumayı başarıyor. Hemen yanında yer alan yuvarlak kemerli pencere, yapının estetik değerini daha da artırıyor.
Sebil üzerindeki kitabeye göre, yapı H.1229 / M.1813-14 yıllarında Osmanzade Seyyid İsmail Rahmi Efendi tarafından inşa ettirilmiş. Çeşmenin de sebille birlikte aynı dönemde yapıldığı düşünülüyor.
Çeşmenin mimari özellikleri
Mermer malzeme ile inşa edilen bu görkemli çeşme, yaklaşık 1 metre genişliğinde ve 4 metre yüksekliğinde bir pano formunda düzenlenmiş. Çeşmenin mimarisi dört ana bölümden oluşuyor:
Üstte yer alan üç pano, enine dikdörtgen şeklinde ve birbirine eşit büyüklükte,
En altta yer alan pano ise çeşmenin ayna taşı olarak kullanıldığı görülüyor.
Çeşmenin yalak taşı da tek parça mermerden yapılmış. Ancak zaman içinde zemin seviyesinin yükselmesi nedeniyle bu yalak taşı bugün büyük ölçüde toprak altında kalmış durumda.
Çeşmenin süslemesi ve kitabesi
Çeşmenin üçüncü panosunda göz alıcı süslemeler bulunuyor. Burada, sağlı sollu yerleştirilmiş çift kulplu sürahiler ve ortalarında bir damla motifi dikkat çekiyor. Hat sanatıyla işlenmiş yazılar ise bu yapıya dini ve sanatsal bir derinlik katıyor:
Üst beyitte:
"Bismillahirrahmanirrahim ve sekahum Rabbuhum şaraben tahura"
("Rableri onlara temiz bir içecek sunacaktır.")
Sürahilerde:
"Bismillahi eşşafi"
("Şifa veren Allah'ın adıyla")
Ortadaki damla motifinde:
"Ve tebarekallahu ahsanu’l-halıkın"
("Şanı Yüce Allah, yaratanların en güzeli")
Alt bordürde:
"Ve cealna mine’l mai külle şeyin hayr"
("Her şeyi sudan diri kıldık")
Bu ifadeler, yapının hem dini bir anlam taşıdığını hem de dönemin estetik anlayışını yansıttığını gösteriyor.
Dönertaş Sebili ve Çeşmesi'ne nasıl gidilir?
Dönertaş Sebili, İzmir'in Konak ilçesine bağlı Basmane semti içerisinde yer alıyor. Altınordu Mahallesi'nde, Anafartalar Caddesi ile 945 Sokak (eski adıyla Osmanzade Yokuşu) kesişiminde bulunuyor. Ulaşım oldukça kolay:
Toplu taşıma ile: İzmir Metro hattını kullanarak Basmane Metro İstasyonu'nda inebilirsiniz. İstasyondan çıktıktan sonra Anafartalar Caddesi boyunca yaklaşık 5-10 dakika yürüyerek sebile ulaşabilirsiniz.
Otobüs ile: Konak, Çankaya veya Halkapınar’dan kalkan birçok otobüs hattı Anafartalar Caddesi üzerinden geçmektedir. Basmane ya da Altınordu durağında inip kısa bir yürüyüşle sebile varabilirsiniz.
Özel araçla: Anafartalar Caddesi üzerinden Basmane yönüne ilerleyip 945 Sokak'a döndüğünüzde Dönertaş Sebili'ni kolayca görebilirsiniz. Yakınlarda kısa süreli park yerleri bulunabiliyor.
