Fentanil, tıbbi alanda güçlü bir ağrı kesici olarak kullanılan sentetik bir opioid ilaçtır. Morfinden yaklaşık 50 kat, eroin ve diğer opioidlerden ise 100 kat daha güçlü bir etkiye sahiptir. Tıbbi kullanımda, özellikle kanser hastalarının şiddetli ağrılarını dindirmek için reçete edilen bir ilaç olarak bilinir. Ancak son yıllarda yasadışı olarak üretilen versiyonları, dünya genelinde ciddi bir uyuşturucu krizi yaratmaktadır.
Fentanil nasıl kullanılır?
Fentanil, tıbbi kullanımda çeşitli formlarda bulunur:
- Enjeksiyon: Ameliyat sonrası ağrı tedavisinde kullanılır.
- Transdermal yama (cilt bandı): Sürekli ağrı kesici etki sağlar.
- Pastil ve tablet: Dil altı veya ağız yoluyla uygulanarak hızlı ağrı giderimi sağlar.
Ancak yasadışı uyuşturucu piyasasında genellikle toz, hap, burun spreyi veya damla formunda satılmaktadır.
Fentanil neden tehlikeli?
Fentanilin bu kadar tehlikeli olmasının birkaç nedeni vardır:
- Yüksek Potens: Fentanilin etkisi, çok düşük dozlarda bile güçlüdür. 2 miligramdan daha düşük bir miktar bile ölümcül olabilir.
- Yanlış Kullanım Riski: Fentanil, diğer uyuşturucularla karıştırıldığında (eroin, kokain, metamfetamin gibi) kullanıcılar farkında olmadan yüksek doz alabilirler ve bu da ölüm riskini artırır.
- Hızlı Etki: Fentanil, vücuda hızlı bir şekilde nüfuz eder ve çok kısa sürede etkisini gösterir. Bu durum, doz aşımı ve ölüm riskini artırır.
Fentanilin yan etkileri nelerdir?
Fentanil kullanımı, özellikle yasadışı versiyonlarında, ciddi yan etkilere yol açabilir:
- Solunum depresyonu (nefes darlığı)
- Aşırı uyku hali ve bilinç kaybı
- Bulantı ve kusma
- Bilinç kaybı ve koma
- Kalp durması
Bu yan etkiler, doz aşımı durumunda ölümle sonuçlanabilir.
Fentanil krizi ve bağımlılık
Fentanil, ABD ve Avrupa'da son yıllarda ciddi bir kriz haline gelmiştir. Özellikle ABD'de her yıl binlerce insan, fentanil kaynaklı doz aşımı nedeniyle hayatını kaybediyor. Bu kriz, fentanilin bağımlılık yapıcı özelliği ve kolay ulaşılabilir olması nedeniyle hızla büyüyor. Türkiye'de de fentanil tehdidinin artması, önlem alınmadığı takdirde benzer bir krizin yaşanabileceği endişesini doğuruyor.
Fentanil karşısında alınan önlemler
- Sıkı reçete kontrolleri ve yasadışı üretime yönelik operasyonlar
- Farkındalık kampanyaları ve bilinçlendirme çalışmaları
- Doz aşımı tedavileri için nalokson gibi antidot ilaçların yaygınlaştırılması