Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın 7 Ekim 2023'te İsrail'in güneyindeki sivillere yönelik başlattığı “Aksa Tufanı” operasyonu sonrasında İsrail’in Filistinlilere yönelik katliamı ve soykırım hamleleri birinci yılında giriyor.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’nin 2 Ekim 2024 verilerine göre, 7 Ekim’den bugüne çatışmalarda Gazze'de 11 binden fazlası çocuk ve 6 binden fazlası kadın olmak üzere 41 bin 689 Filistinli yaşamını yitirdi.
BM'nin 29 Eylül 2024 tarihli son verilerine göre ise Batı Şeria'da 160’ı çocuk 719 insan yaşamını yitirirken 6 bin 158 kişi yaralandı. 7 Ekim’den bu yana 33’ü çocuk, bin 200’den fazla İsrailli ölürken 5 binden fazla İsrailli ise yaralandı. Verilere göre, Gazze'de yaklaşık 1,9 milyon Filistinli (nüfusun yüzde 90'ı) ülke içinde yerlerinden edildi. 2 Ekim itibarıyla Gazze'nin yaklaşık yüzde 86'sı ise İsrail'in tahliye emirlerine tabi olmayı sürdürüyor.
"Ölen Filistinli gazeteci sayısı 130'u aştı"
BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’nin 2 Ekim 2024 tarihinde yayınlanan son verilerine göre Gazze Şeridi’nde analiz edilen nüfusun yüzde 96’sı ciddi seviyede gıda güvensizliğiyle karşı karşıya. 1 milyondan fazla çocuk akıl sağlığı ve psikolojik desteğe ihtiyaç duyarken yaklaşık 17 bin çocuk refakatsiz veya ailelerinden ayrı düştü. Görev başındaki en az 304 yardım görevlisinin öldürüldüğü ve bunlardan 226’sının BM personeli olduğu belirtildi. 986 sağlık görevlisinin ve 85 sivil savunma personelinin görevdeyken öldürüldüğü kaydedildi.
Merkezi New York'ta olan gazetecilik örgütü Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) verilerine göre, en az 116 gazeteci ve medya mensubu hayatını kaybetti. Fransa merkezli Sınır Tanımayan Gazeteciler'in (RSF) verilerine göre 130'dan fazla Filistinli gazeteci Gazze'de İsrail güçleri tarafından öldürüldü. BM verilerine göre ise 174 gazeteci ve medya mensubu hayatını kaybetti.
Verilere göre, 17 hastanenin kısmen çalışır, 36 hastaneden 19’unun hizmet dışı ve 4’ü tamamen 7’si kısmen olmak üzere 11 sahra hastanesi çalışır halde. Birinci basamak sağlık merkezlerinin yüzde 43’ü çalışır durumdayken, BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) sağlık merkezlerinin yüzde 37’sinin faaliyette olduğu ifade edildi.
Bunun yanı sıra raporda, tıbbi tahliye taleplerine yönelik, 30 Eylül 2024 tarihi itibarıyla 12 bin hastanın tıbbi tahliyeye ihtiyacı olduğunun tahmin edildiği ve Refah Sınır Kapısı’nın 7 Mayıs’ta kapatılmasından bu yana 6 kez, 229 hasta ve 316 refakatçinin istisnai olarak tahliye edildiği belirtildi
Besin gereksinimi karşılanamıyor
BM'nin verilerine göre, kadınların ve 6-23 aylık çocukların yüzde 96’sından fazlasının besin gereksinimlerinin karşılanamadığı, 5 yaş altı 346 bin çocuk ve 160 bin hamile ve emziren kadının besin takviyesine ihtiyaç duyduğu belirtildi. 2024'te 50 binden fazla çocuğun beslenme yetersizliğinden dolayı tedavi görmesi gerektiği öngörülüyor.
İsrail’den gelen üç su bağlantı noktasının kısmen çalışır durumda olduğu ve günde 38 bin 400 metreküp su üretildiği, üç su arındırma tesisinden ikisinin aralıklı olarak çalıştığı ve 21-27 Eylül tarihleri arasında günde ortalama 116 bin metreküp su üretilip tedarik ediliği belirtilerek “395 bin ton birikmiş katı atık ve iki merkezi düzenli depolama alanına erişilememektedir” denildi.
Eğitime erişim yok
BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’ne göre Gazze Şeridi’nde 7 Ekim’den bu yana yaklaşık 625 bin öğrencinin örgün eğitime erişimi yok. 10 bin 449 öğrenci ve 419 öğretim personeli yaşamını yitirirken, 16 bin 250’den fazla öğrenci ve 2 bin 463’ten fazla öğretmen yaralandı. 6 Eylül 2024 itibariyle 564 okuldan 493’ünün ya tamamen yeniden inşa edilmesi ya da büyük ölçüde rehabilite edilmesi gerektiği not edildi.
7 Ekim'den bugüne hangi gelişmeler öne çıktı?
İsrail’in saldırıları Filistin ile sınırlı kalmadı. 7 Ekim’den sonra İsrail'in Gazze'deki saldırıları Hizbullah ve Husilerin de İsrail'e yönelik eylemlerinin fitilini ateşledi. Bu tarihin ardından Lübnan sınırında Hizbullah ile karşılıklı roket atışları gerçekleştiren İsrail ordusu, Eylül ayının sonlarında Lübnan’a hava saldırılarını yoğunlaştırdı. Ardından Lübnan’a 1 Ekim’de ''kısmi''’ olarak nıtelendirdiği bir kara harekatı başlattı. Aynı zamanda Suriye’ye de hava saldırıları düzenleyen İsrail Ordusu’nun eylemleri İran’ın misilleme saldırılarını kışkırttı. İran, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın İsrail ordusu tarafından Beyrut’ta öldürülmesinin ardından 1 Ekim’de İsrail’e balistik füzelerle misilleme saldırısında gerçekleştirdi.
Bölgede yaşanan gelişmelerin kronolojisi
7 Ekim 2023- İzzeddin el-Kassam Tugayları, 7 Ekim 2023 sabahı saat 06.30 sularında İsrail'in güneyindeki yerleşim yerlerine”Aksa Tufanı Operasyonu" başlattı. İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın komutanı Muhammed ed-Dayf, saldırının sebebini Mescid-i Aksa'ya radikal İsraillilerin girmesi şeklinde duyurdu.
Kassam Tugayları’nın saldırıları Gazze’den İsrail’e atılan 5 bin roketle başladı. Kassam Tugayları sınırları geçerek sivil yerleşim yerlerine girdi. Pek çok İsrailli sivil ve asker öldürüldü veya esir alındı. Bazı askeri üsler ele geçirildi. Çatışmalardan sonra İsrail ülke genelinde olağanüstü hal ilan etti. 8 Ekim gecesi itibarıyla İsrail, işgal edilen tüm toprakların kontrolünü yeniden ele geçirdiklerini duyurdu.
Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’in güneyindeki Re’im ilçesinde bir Yahudi bayramı olan Shemini Atzeret sırasında yaklaşık 4 bin kişinin bulunduğu belirtilen Supernova Açık Hava Konser Alanı’na yaptığı saldırı sonucunda 360 İsrailli öldürülürken en az 40 sivil rehin alındı.
17 Ekim 2023- İsrail ordusunun Gazze’de bulunan El-Ehli Baptist Hastanesi’ne saldırısı sonucu 500’den fazla Filistinli yaşamını yitirdi.
19 Ekim 2023- İsrail’in Gazze’de yerinden edilenlerin sığındığı Rum Ortodoks Kilisesi’ne düzenlediği saldırı sonucu en az 18 kişi hayatını kaybetti.
11 Kasım 2023- İsrail ordusu, Gazze'de binlerce hasta ve yerinden edilmiş Filistinli’nin olduğu bölgenin en büyük sağlık tesisi Şifa Hastanesi'ne karadan ve havadan saldırdı, hastanenin ameliyathanesini bombaladı.
18 Kasım 2023- İsrail’in, Gazze’de BM tarafından işletilen Al-Fakhoora Okulu’na yaptığı saldırı sonucu çocukların da bulunduğu 50 sivil hayatını kaybetti.
29 Aralık 2023- Güney Afrika Cumhuriyeti, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle İsrail aleyhine Uluslararası Adalet Divanı’nda dava açtı. İsrail’in Gazze’deki Filistin halkına soykırım yaptığı gerekçesiyle açılan davanın kamuya açık ilk duruşması 11 Ocak 2024 tarihinde Lahey’de yapıldı.
23 Ocak 2024- İsrail ordusu, Hamas liderlerinden Yahya Sinvar’ın memleketi olan ve Gazze Şeridi’ndeki en büyük yerleşim bölgesi olan Han Yunus’u kuşattıklarını duyurdu.
26 Ocak 2024- Uluslararası Adalet Divanı, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin İsrail'e açtığı davada aldığı ''ihtiyati tedbir'' kararlarını açıkladı. İsrail’in Gazze'deki soykırım eylemlerini engellemek gerekli tüm önlemleri almasının zorunlu olduğuna hükmedildi. İsrail’in Soykırım Sözleşmesi'nde yasaklanan fiillerin işlenmemesi için önlemleri alması gerektiğine karar veren Divan, Hamas'a ise elindeki tüm İsrailli rehineleri serbest bırakma çağrısında bulundu. İsrail'den karara uymak için alacağı önlemleri bir ay içinde Divan'a bildirmesi istendi. Divan kararları İsrail'de karşılık bulmadı.
1 Nisan 2024- İsrail, İran’ın Suriye'nin başkenti Şam'daki konsolosluk binasına hava saldırısı düzenledi. Ölenler arasında İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü'nde üst düzey komutan olan Tuğgeneral Muhammed Rıza Zahedi de vardı.
7 Mayıs 2024- İsrail Savunma Kuvvetleri, insani yardımların ve sivillerin geçtiği Refah bölgesine kara saldırısı başlatarak Mısır ile olan sınır kapısının Gazze tarafını ele geçirdi. Refah Sınır Kapısı 7 Mayıs’tan bu yana kapalı.
20 Mayıs 2024- UCM başsavcısı Karim Khan, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Hamas liderleri savaş suçu işledikleri gerekçesiyle tutuklama kararı talep etti.
28 Mayıs 2024- İspanya, İrlanda ve Norveç, Filistin devletini resmen tanıdıklarını açıkladı.
31 Mayıs 2024- ABD Başkanı Joe Biden, İsrail ile Hamas arasındaki Gazze’de ateşkesi öngören üç aşamalı anlaşmayı açıkladı. Biden anlaşmanın ilk aşamasının 6 hafta süreceğini ve bu sürede "tam ve eksiksiz bir ateşkes" sağlanacağını belirtti. İkinci aşama tüm hayattaki rehinelerin serbest bırakılmasını ve İsrail güçlerinin Gazze'den çekilmesini içeriyor. Son aşamada ise Gazze'nin inşasına başlanmasını öngörülüyor. Biden’ın açıkladığı Gazze’de ateşkesi öngören karar tasarısı 10 Haziran’da BM Güvenlik Konseyi'nde kabul edildi.
8 Haziran 2024- İsrail ordusunun, Gazze Şeridi’nin orta bölgelerinde bulunan Nuseyrat Mülteci Kampı’ndaki 4 rehineyi kurtartmak için yaptığı operasyonda en az 200 Filistinli öldürüldü.
12 Temmuz 2024- İsrail, Gazze’nin Han Yunus bölgesinin batısında kalan ve ''güvenli bölge'' olarak ilan edilen El Mavasi mülteci kampına hava saldırısı düzenledi. Saldırı sonucu yaklaşık 90 Filistinli yaşamını yitirdi.
13 Temmuz 2024- İsrail ordusunun, Gazze’deki Eş-Şati Mülteci Kampı'na düzenlediği saldırıda 15 kişi hayatını kaybetti.
30 Temmuz 2024- İsrail’in Beyrut’a düzenlediği hava saldırısında Lübnan’da faaliyet gösteren ve İran tarafından desteklenen Şii İslamcı siyasi parti ve silahlı örgüt olan Hizbullah’ın komutanı Fuat Şükür öldürüldü.
31 Temmuz 2024- Hamas'ın Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye, İran’ın yeni seçilen Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın yemin törenine katılmak için gittiği Tahran'da İsrail güçleri tarafından suikasta uğradı.
7 Ağustos 2024- Türkiye, Güney Afrika’nın Uluslararası Adalet Divanı’ında İsrail aleyhine soykırım suçlamasıyla başlattığı davaya müdahil olmak için başvurdu.
10 Ağustos 2024- İsrail ordusu, yerinden edilmiş sivillerin sığındığı Gazze’deki Et-Tabiin Okulu'na saldırı düzenledi. En az 100 sivil yaşamını yitirdi.
12 Ağustos 2024- Haniye'nin öldürülmesinin ardından Hamas'ın Siyasi Büro Başkanlığına Yahya Sinvar getirildi.
15 Ağustos 2024- Gazze'de ateşkes ve esir takası için Katar'ın başkenti Doha'da Katar-Mısır-ABD arabuluculuğunda yeni bir müzakere süreci başladı.
6 Eylül 2024- Türk asıllı Amerikan vatandaşı Ayşenur Ezgi Eygi, İsrail işgali altındaki Batı Şeria’da düzenlenen bir gösteride İsrail askerleri tarafından başından vurularak öldürüldü.
9 Eylül 2024- İsrail’in Suriye’nin Hama kenti yakınlarındaki Misyaf bölgesine düzenlediği hava saldırısı sonucu en az 18 kişi yaşamını yitirdi ve çok sayıda kişi yaralandı.
17 Eylül 2024- Hizbullah mensuplarının kullandığı çağrı cihazı ve telsizler, İsrail'in saldırısı sonucu Lübnan ve Suriye'de eş zamanlı olarak patlatıldı. Patlama sonucunda çok sayıda insan öldü ve yaralandı.
20 Eylül 2024- 30 Temmuz’daki saldırı sonucu Şii nüfusun çoğunlukta olduğu Beyrut’ta öldürülen Nasrallah’ın askeri işlerden sorumlu kıdemli danışmanı Fuad Şükür’ün yerine getirilen İbrahim Akil de Beyrut’ta İsrail tarafından öldürüldü.
27 Eylül 2024- İsrail ordusu Beyrut'ta Hizbullah'ın kalesi olarak nitelendirilen Dahiye bölgesine yaptığı hava saldırısıyla Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ı öldürdü.
1 Ekim 2024- İsrail ordusu, sınırlarına yakın olan Lübnan kasabalarında Hizbullah’a yönelik ''Kuzey Okları'' adı verilen kısmi kara harekatı başlattığını duyurdu. Ardından İran, İsrail’e misilleme saldırısına geçti. İsrail ordusu, İran’ın başlattığı füze saldırısında ülkeye atılan yaklaşık 200 roketin çoğunun engellendiğini belirtti. Tahran, misilleme saldırının gerekçesini İsrail'in Gazze Şeridi'ne ve Lübnan'da Hizbullah'a yönelik düzenlediği askeri harekatı olarak açıkladı.