Yeşilova Höyüğü (Bornova)
İzmir’in bilinen ilk yerleşim yeri, yaklaşık 8.500 yıl öncesine dayanan Yeşilova Höyüğü’dür. Bu höyük, Bornova ilçesinin Karacaoğlan Mahallesi’nde, Manda Çayı’nın kıyısında yer alır. Arkeolojik kazılar sonucunda, bu bölgede Neolitik dönemde yerleşimlerin kurulduğu anlaşılmıştır. İlk İzmirlilerin burada, Kalkolitik dönemin sonuna kadar yaklaşık 1500 yıl süreyle yaşadıkları tahmin edilmektedir. Çevre yoluyla ve bina projeleriyle çevrili höyük keşfedilmeden önce üzeri moloz yığınlarıyla kaplı, boş bir arazi görünümündeydi. 2003 yılında, Yeşilova Höyüğü’nden 10 km uzaklıktaki Buca’da, bir parkta bulunan taşları İzmir Arkeoloji Müzesi’ne getiren emekli resim öğretmeni, hem İzmir hem de Batı Anadolu tarihini değiştireceğinin farkında değildi. İzmir Arkeoloji Müzesi uzmanlarının Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zafer Derin ile iletişime geçmesinin ardından Buca’da parkta bulunan taşların kaynağı araştırılmaya başlandı. Bölgeye gelen hafriyat kamyonlarının döküm malzemesini aldıkları yeri tarif etmeleri üzerine, adım adım iz süren uzmanlar Yeşilova Höyüğü’ne ulaştı.
Bayraklı (Tepekule)
İzmir’in ikinci yerleşim yeri olarak bilinen Bayraklı, daha sonraki dönemlerde kentin gelişmeye devam ettiği bir bölge olmuştur. Tepekule’de yapılan kazılar, bu bölgedeki yerleşimlerin MÖ 5. yüzyıla kadar uzandığını ortaya koymuştur. Ancak Bayraklı’daki yerleşimin ne zaman ve neden yeniden kurulduğu tam olarak netleşmemiştir. Yapılan çalışmalar, bu yerleşimin en parlak döneminin MÖ 7. yüzyılda yaşandığını ve Athena Tapınağı gibi önemli yapıları içerdiğini göstermektedir. Bayraklı, özellikle ticaretin yoğun olduğu ve İyonya’nın bir parçası olan bir kentti. Arkeolojik buluntular, bugün İzmir Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Efsanevi kuruluş: Büyük İskender ve Kadifekale
İzmir’in antik dönemdeki kuruluş efsanesi de oldukça ilginçtir. Rivayete göre, Büyük İskender bir gün Kadifekale eteklerinde bir pınar başında uyurken, rüyasında tanrıça Nemesis ona bir kent kurmasını ve halkını buraya göç ettirmesini önerir. Uyanan İskender, bu rüyasını Apollon Tapınağı’ndaki kahinlere danışarak doğrulatır ve Tanrı Apollon Smyrnalılara Kutsal Meles’in (günümüzde Yeşildere) ötesindeki Pagos (günümüzde Kadifekale olarak bilinen bölge) tepesinde oturacak olanlar eskisine göre üç dört kat mutlu olacaklardır yanıtını verir. İşte bunun üzerine kentin Bayraklı Tepekule’den MÖ 4. yüzyılda yani Hellenistik dönemde Kadifekale eteklerine taşındığı bilinmektedir.