Dünya genelinde sıtma vakaları 2023 yılında 263 milyona ulaştı ve hastalık nedeniyle 597 bin kişi hayatını kaybetti. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yayımlanan rapor, sıtmayla mücadelede finansman eksikliği ve ilaç direnci gibi engellerin yanı sıra yeni aşılar ve teknolojik gelişmelerin hastalığın kontrol altına alınmasında önemli bir rol oynadığını gösteriyor.
Artan vakalar ve dirençli parazitler
Son yıllarda küresel sıtma mücadelesi, özellikle parazitlerin ve sivrisineklerin mevcut ilaç ve böcek ilaçlarına karşı bağışıklık kazanması nedeniyle daha karmaşık hale geldi. Artemisinin gibi hayat kurtarıcı ilaçlara karşı gelişen direnç, özellikle Afrika’da sıtma vakalarının tedavisini zorlaştırıyor. DSÖ, Eritre, Ruanda ve Tanzanya gibi ülkelerde bu direncin doğrulandığını bildiriyor.
İklim değişikliği ve diğer zorluklar
İklim değişikliği, sıtma riskini artıran en önemli faktörlerden biri olarak öne çıkıyor. Pakistan’da 2022’de yaşanan aşırı yağışlar ve seller, sıtma salgınlarına yol açmış ve vaka sayıları beş katına çıkmıştı. Ayrıca, sıtmayla mücadeleye ayrılan küresel fonun ihtiyaç duyulan 8,3 milyar dolara ulaşamaması, ilaç ve cibinlik temini gibi hayati müdahalelerde yetersizliklere neden oluyor.
Umut veren yenilikler
Bütün bu zorluklara rağmen, sıtmayla mücadelede olumlu gelişmeler de yaşanıyor. Yeni nesil böcek ilacıyla işlenmiş cibinlikler, Sahra Altı Afrika’da yaygınlaşarak sıtma taşıyan sivrisinekleri daha etkili bir şekilde uzaklaştırıyor. DSÖ’nün önerdiği sıtma aşıları ise 17 ülkede rutin çocuk aşı programlarına dahil edildi. Gana, Kenya ve Malavi’deki pilot programlar, çocuklar arasında hastaneye yatışlarda ve ölümlerde belirgin bir azalma sağladı.
Daha güçlü iş birliği ve finansman çağrısı
Uzmanlar, sıtmayla mücadelede başarı için aşılar, tedaviler ve koruyucu önlemlerin bir arada kullanılmasının önemine dikkat çekiyor. DSÖ sıtma aşıları uzmanı Dr. Mary Hamel, “Aşıların yaygınlaştırılması kritik, ancak cibinlikler ve diğer koruyucu araçlar da ölçeklendirilerek devam etmeli,” diyerek daha güçlü bir küresel iş birliği ve sürdürülebilir finansman çağrısında bulundu.
