Mart ayının gelişiyle birlikte doğanın uyanışı, Balkanlar'dan gelen köklü bir gelenekle bileklere taşınıyor: Marteniçka. Kırmızı ve beyaz ipler ile hazırlanan bu bileklikler, baharın müjdecisi olarak kabul ediliyor ve doğanın uyanışının simgesi haline geliyor. Trakya'da hâlâ yaşatılan bu ritüel, insanların doğayla olan güçlü bağını yansıtan anlamlı bir gelenek olarak öne çıkıyor.
Marteniçka nedir?
Marteniçka, Balkanlar ve Trakya coğrafyasında 1 Mart'tan itibaren Mart ayı boyunca takılan kırmızı ve beyaz iplerden yapılmış bileklik ve süslemelere verilen isimdir. Genellikle Mart ayında leyleklerin göç yolculuğuna çıkmasıyla birlikte baharın geldiği kabul edilir ve bu dönemde Marteniçka takılır. Gelenek, eski bir Bulgar ritüeli olarak bilinse de Balkanların geniş bir coğrafyasına yayılmıştır. Türkiye'de de özellikle Balkan göçmenleri aracılığıyla her yıl kutlanan bu ritüel, toplumun çeşitli kesimleri tarafından benimsenmiştir.
Marteniçka takmanın anlamı
Marteniçka bileklikleri, iyilik, sağlık, bereket ve doğanın uyanışını simgeler. Geleneksel olarak, Mart ayında senenin ilk leyleği görüldüğünde bu bileklikler çıkarılır ve meyve veren bir ağaca bağlanır. Leyleğin görülmesi, Marteniçka takarak dileklerin gerçekleşeceğine inanılan bir anıdır. Marteniçka, bu şekilde yeni başlangıçların ve dileklerin kabul olacağı bir dönemin müjdecisi olarak kabul edilir.
Marteniçka hikayesi
Marteniçka geleneğiyle ilgili çeşitli efsaneler ve halk hikayeleri vardır. Bulgar folkloründe, bu geleneğin Baba Marta'ya (Marta Nine) dayandığına inanılır. 1 Mart'ta başlayan Baba Marta günleri, halk arasında saygı duyulan bir gelenektir ve bu dönemde Marteniçka takılarak doğanın ve tarım yılının bereketli geçmesi dileğiyle çeşitli ritüeller yapılır.
Bunun dışında, Marteniçka’nın tarihçesinde, eski zamanlarda kırmızı-beyaz ipliklerden yapılan takılara altın ya da gümüş para eklenerek, hastalıklardan korunma ve nazara karşı bir şans ritüeli olarak kullanıldığına da inanılır. Zamanla, bu basit bileklikler, halkın estetik duygu ve yaratıcılığıyla daha süslü hale gelmiştir.
Marteniçka nasıl yapılır?
Marteniçka, geleneksel olarak el yapımıdır ve bu gelenek, marteniçka hediye etme geleneğiyle birlikte yayılmaktadır. Marteniçka örmek oldukça basittir. Kırmızı ve beyaz ipler bir araya getirilerek, iplerin bir ucundan bağlanıp diğer uçlardan dolanarak bir bileklik yapılır. Bazı kişiler tığ ya da şişle örgü örer gibi farklı şekillerde de marteniçka yapabilir. Ayrıca, isteyenler marteniçkalara boncuk ve süslemeler ekleyerek kişiselleştirebilir.
Bereket dilekleri
Marteniçka geleneği sadece insanlar için değil, evler ve hatta ev hayvanları için de bir koruma simgesidir. Meyve ağaçlarına ya da ev hayvanlarına takılan marteniçkalarla, doğanın bereketi için dilekler yapılır. Mart ayında leyleklerin görülmesinin ardından, marteniçkalar ağaçlara bağlanarak bu ritüel tamamlanır.