Yaz saati uygulamasının dünya genelindeki faydaları ve zararları hala tartışma konusu. Son yıllarda Türkiye, Azerbaycan, Suriye, Rusya ve İran gibi ülkeler, farklı gerekçelerle yaz saati uygulamasına son verdiler. Ancak bazı ülkeler, özellikle Amerika, Avrupa ve Kanada gibi yerler, bu uygulamayı sürdürmeye devam ediyor. Peki, saat değişiminin sağlık üzerindeki etkilerinden güvenlik risklerine, enerji tasarrufu iddialarına kadar pek çok boyutu inceleniyor. İşte, bu uygulamadan vazgeçen ülkelerin ardındaki sebepler ve yapılan araştırmaların sonuçları.
Sağlık sorunları ve psikolojik etkiler
Uzmanlar, yaz saati uygulamasının sağlık üzerindeki etkileri konusunda pek çok araştırma yürütüyor. New Mexico State Üniversitesi’nden kamu sağlığı profesörü Jagdish Khubchandani, saat değişimlerinin uyku problemlerinden kalp krizlerine kadar birçok sağlık sorununa yol açtığını belirtiyor. Sirkadiyen ritmin bozulması, stres, kan şekeri yönetimi ve hormon dengesizliği gibi etkiler, bu uygulamanın uzun vadeli zararları arasında sayılıyor.
Amerika Uyku Tıbbı Akademisi’nin yaptığı bir araştırmada da saat değişimlerinin obezite, dolaşım sistemi bozuklukları ve depresyon gibi hastalıkları tetiklediği ortaya konmuştu. Yaz saati uygulamasının özellikle Batı zaman dilimlerinde yaşayanlarda daha fazla olumsuz etkiler yarattığı vurgulanıyor.
Güvenlik ve trafik kazaları artıyor
Yaz saati uygulaması ile ilgili bir diğer endişe, güvenlik risklerinin artması. Birçok araştırma, saat değişimlerinin ölümlü trafik kazalarına, iş kazalarına ve genel olarak ölüm oranlarının artmasına neden olduğunu ortaya koyuyor. Örneğin, İspanya’da yapılan bir araştırma, yaz saati uygulamasının başladığı günlerde ölümlü trafik kazalarının yüzde 30 oranında arttığını göstermişti. Ayrıca, ABD’de yapılan bir çalışmada ise saatler ileri alındıktan sonraki Pazartesi günü iş kazalarının yüzde 6 arttığı tespit edildi.
Enerji kullanımında çelişkili sonuçlar
Yaz saati uygulaması genellikle enerji tasarrufuyla ilişkilendirilse de yapılan bazı araştırmalar bu konuda çelişkili sonuçlar ortaya koyuyor. ABD’de yapılan bir rapor, yaz saati uygulamasının yalnızca yüzde 0,5 oranında enerji tasarrufu sağladığını ortaya koyarken, bir başka araştırma ise uygulamanın enerji kullanımını yüzde 4 oranında artırdığını buldu. Arizona eyaleti, yaz saati uygulamasını enerji tasarrufu sağlamak amacıyla 1967’de başlatmıştı ancak daha sonra insanların yaz saatinde daha fazla klima kullanması nedeniyle bu uygulamadan vazgeçmişti.
Yaz saatinin geleceği
Yaz saati uygulamasının geleceği hala belirsiz. 2018’de Avrupa Komisyonu, bu uygulamayı sonlandırmayı önerdi fakat Avrupa Parlamentosu’ndan çıkan oylama, uygulamanın sonlandırılmasına karşı çıktı. Bu konuda bir uzlaşma sağlanmadığı için yaz saati uygulaması hala bazı Avrupa ülkelerinde devam ediyor. Amerika’da ise, eski Başkan Donald Trump, yaz saati uygulamasının zorluklarını ve maliyetlerini göz önünde bulundurarak bu uygulamadan vazgeçmeyi düşündüğünü açıklamıştı.
Florida Senatörü Marco Rubio, Mart 2023’te yaz saati uygulamasının kalıcı hale getirilmesi için bir yasa teklifi sunmuştu. Ancak sağlık uzmanları, yaz saati uygulamasının sabahları geç doğan ve akşamları geç batan güneşin olumsuz etkilerini artırabileceğini savunuyor.