İzmir’in tarihi kalbi Konak, Kemeraltı çarşısı, hanları ve camileriyle sık sık gündeme gelse de bazı küçük detaylar şehir belleğinde sessizce yer tutar. Bu detaylardan biri, Pazaryeri Mahallesi’nde, 953 Sokak üzerinde, bir bahçe duvarına gizlenmiş tarihi bir duvar çeşmesidir.
Sokağın ucunda zamana direnen bir yapı
Günümüzde suyu akmayan bu çeşme, bir konutun bahçe duvarının alt kesiminde yer alıyor. Yapıldığı dönemde mahalleliye su sağlayan bu yapı, artık işlevini yitirmiş olsa da mimarisi ve süsleme izleriyle geçmişin izlerini taşıyor.
Niş biçiminde inşa edilen çeşme, almaşık teknikte yapılmış ve üzeri sıva ile kaplanmış. Sivri kemerli formu, tuğla malzemeyle şekillendirilmiş ve kemer, derinliği ayna bölümüne kadar ulaşan bir formda. Üzengi taşı üzerine oturan kemerin hemen altında, geçmişte suyun aktığı bölge olan ayna kısmı yer alıyor. Sıvalar yer yer döküldüğü için bazı detaylar gün yüzüne çıkmış durumda.
Gösterişsiz ama dikkat çekici
Bu duvar çeşmesi ilk bakışta oldukça sade görünüyor. Ancak dikkatli bakıldığında, ayna bölümünün altındaki baskı tekniğiyle yapılmış iki rozet motifi göze çarpıyor. Bu küçük detay, çeşmeye estetik bir değer katıyor. Diğer süsleme unsurları zamanla dökülen sıvalarla birlikte kaybolmuş olsa da, geçmişin zarafetini hala hissettiriyor.
Zamanın izleri ve tahribat
Çeşme, uzun süredir kullanılmadığı için malzeme kaybı yaşamış. Alt kısmında bitkilenmeler var. Sağ yanında yer alan bahçe duvarı, zaman içinde yıkılmış ve özgün yapıya aykırı biçimde delikli tuğlalarla onarılmış. Kemerin üzerindeki sıva döküldüğü için tuğla malzeme açığa çıkmış. Ayrıca zemin kotunun yükselmesiyle birlikte yalak ve lüle gibi suyla ilişkili parçalar tamamen gözden kaybolmuş durumda.
Bu nedenle, bir arkeolojik temizlik ya da restorasyon çalışmasıyla yalak kısmı yeniden ortaya çıkarılabilir ve çeşme mahalleye yeniden kazandırılabilir.
Ne zaman yapıldı?
Çeşmenin üzerinde herhangi bir kitabe bulunmuyor. Ancak bulunduğu sokakta yer alan tarihi konutlar göz önünde bulundurulduğunda, yapının 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarına tarihlendiği düşünülüyor.
Nasıl gidilir?
Bu küçük ama anlamlı çeşmeye ulaşmak için Konak Meydanı’ndan yürüyerek Pazaryeri Mahallesi’ne geçebilirsiniz. 953 Sokak, Kemeraltı çarşısına yürüme mesafesinde yer alıyor. Ana cadde kalabalığından çıkıp arka sokaklara yöneldiğinizde, bu tür mimari detayları fark etmek mümkün. Toplu taşımayla Konak Metro İstasyonu veya ESHOT hatlarıyla bölgeye ulaştıktan sonra birkaç dakikalık yürüyüşle çeşmeye ulaşabilirsiniz.
