ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Colossal Biosciences, 12.500 yıl önce nesli tükenen ulukurt türünü modern gen düzenleme teknolojileri kullanarak yeniden hayata döndürdüğünü açıkladı. Bilim dünyasında heyecan yaratan bu gelişme, etik ve ekolojik açılardan da geniş yankı uyandırdı.
İlkel kurtlar yeniden doğdu
Texas, Dallas merkezli Colossal, Game of Thrones dizisindeki kurtlara ilham veren dev yırtıcı ulukurtların üç bireyini laboratuvar ortamında ürettiğini duyurdu. Şirketin açıklamasına göre, iki erkek ulukurt yavrusu 1 Ekim 2024’te, bir dişi yavru ise 30 Ocak 2025’te dünyaya geldi.
Bu süreçte, antik fosillerden elde edilen DNA’lar, gri kurtlar üzerinde yapılan gen düzenlemeleri ile birleştirildi. CRISPR teknolojisiyle 14 farklı gende 20 düzenleme yapıldı ve ortaya, morfolojik olarak neredeyse birebir ulukurtları andıran canlılar çıktı. Taşıyıcı annelik için büyük cins melez köpekler kullanıldı.
"Ulukurt mu, gri kurt mu?"
Genetik düzeyde bakıldığında, ortaya çıkan canlıların DNA'sının %99,9'u gri kurtlardan oluşuyor. Ancak uzmanlara göre, yapılan değişiklikler bu hayvanların dış görünüşünü ve bazı temel özelliklerini ulukurtlara oldukça yaklaştırıyor.
Stockholm Üniversitesi’nden paleogenetikçi Prof. Love Dalén, bu durumun bilimsel olduğu kadar felsefi bir tartışmayı da gündeme getirdiğini belirtiyor:
“Bir canlının ulukurt sayılabilmesi için kaç genin değiştirilmesi gerektiği tartışılır. Ama bu yavrular ulukurt gibi görünüyor, bu da etkileyici.”
Proje nasıl gerçekleşti?
- DNA kaynağı: 3 bin yıllık bir diş ve 72 bin yıllık bir kafatası
- Gen düzenleme: CRISPR ile genlerin değiştirilmesi
- Klonlama: Umut vadeden hücrelerin klonlanıp yumurtalara aktarılması
- Doğum: Taşıyıcı anneler aracılığıyla 3 ulukurt yavrusu doğurtuldu
Eleştirilerin odağı oldu
Colossal, 2021’den bu yana mamut, dodo kuşu ve Tazmanya kaplanı gibi nesli tükenen türleri geri getirmeyi hedefleyen projelere imza atıyor. Ancak şirketin aldığı 435 milyon dolarlık yatırım ve bu projelere harcanan devasa bütçe, bazı bilim insanları tarafından eleştiriliyor.
Montana Üniversitesi’nden çevre felsefesi profesörü Christopher Preston, şirketin hayvan refahına dikkat ettiğini ve deneylerin “riskli genetik müdahalelerden kaçınarak” yürütüldüğünü belirtiyor. Ancak ulukurtların ekosisteme entegrasyonu konusundaki planların gerçekçi olmadığını savunuyor.
Sırada mamutlar mı var?
Colossal, ilk etapta kamuoyuna açıklamadığı bu ulukurt projesinin ardından, 2028 yılına kadar ilk yünlü mamut yavrularını tanıtmayı hedefliyor. Ancak bu projelerin doğaya katkısı mı, yoksa bilimsel bir vitrin mi olduğu halen tartışma konusu.
