Kiraz, zengin tarihi ve kültürel mirasıyla dikkat çeken bir ilçe olarak, Ege Bölgesi'nin önemli yerleşim alanlarından biri.
Tarih boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapması, Kiraz'ın benzersiz bir geçmişe sahip olmasına yol açtı. Antik çağlardan günümüze birçok uygarlığın izlerini barındıran bu topraklar, yerel halkın geleneklerini, kültürünü ve yaşam biçimini şekillendirdi.
Kiraz, tarih sahnesinde sadece bir yerleşim yeri değil, aynı zamanda pek çok olayın merkezi oldu.
Antik dönem ve uygarlıkların izleri
Kiraz, M.Ö. VIII. yüzyılda İyonlar tarafından “Kışlık Barınak” anlamına gelen "Kleos" adıyla anıldı. İyonlardan sonra sırasıyla Grek, Pers, Roma ve Bizanslılar bu toprakları ele geçirdi. Bizans döneminde "Çanakova" anlamına gelen "Kilos" adıyla anılan ilçe, 1300'lü yıllarda Türk hakimiyetine geçerek Aydınoğlu Beyliği'ne bağlandı. Bu dönemde "Güzel yer" anlamına gelen "Keleş" adıyla anılan Kiraz, halk dilinde zamanla "Keles" olarak değişti.
Kültürel miras ve tarihi eserler
Kiraz, tarihine tanıklık eden pek çok eseri bünyesinde barındırıyor. Hisar Kalesi, Yağlar Kalesi, Kayacık Hisar Kalesi, Aydınoğlu Camii, Suludere Camii ve hamamı, Şemsiler ile Karaburç köylerindeki kral mezarları, bölgenin zengin tarihini yansıtan başlıca eserlerden. Günümüzde de eski medeniyetlerin izlerini taşıyan yapılar, yerel halk tarafından zaman zaman keşfediliyor.
Millî mücadele dönemi
Kiraz, Kurtuluş Savaşı döneminde önemli bir savaş alanı oldu. 2 Haziran 1919 tarihinde başlayan Yunan işgali, 1 Eylül 1922'de sona erdi. İlk işgal sürecinde Kiraz, 41 gün boyunca Yunan ordusunun kontrolü altında kaldı. İkinci işgal ise 24 Haziran 1920'de başlamış ve 1 Eylül 1922'de sona ererek toplamda 2 yıl 3 ay 18 gün sürdü.
Kurtuluş günü ve anma törenleri
Kiraz, 1 Eylül 1922 tarihinde Yunan işgalinden kurtarıldı. Bu tarih, her yıl Kiraz'ın Kurtuluş Günü olarak kutlanmakta ve törenlerle anılıyor. Kurtuluş Savaşı sırasında Kirazlı Kuvayı Milliyeciler büyük fedakarlıklar gösterdi. Binbaşı Çolak İbrahim komutasındaki süvari birliği, 1 Eylül 1922'de Kiraz'ı kurtaran önemli güçlerden biri oldu.