Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) sekiz günlük bir görev için bulunan astronotlar Suni Williams ve Butch Wilmore, teknik aksaklıklar nedeniyle dokuz ay boyunca uzayda kaldıktan sonra Dünya'ya döndü. Ancak bu dönüş, sadece bir yolculuk değil, aynı zamanda uzun ve zorlu bir iyileşme sürecinin başlangıcı oldu. Güney Galler Üniversitesi'nden İnsan Fizyolojisi Uzmanı Prof. Damian Bailey, "Uzay, insan vücudunun adapte olmaya uygun olmadığı en ekstrem ortamdır" diyerek astronotların karşılaşabileceği fiziksel zorluklara dikkat çekti.
Kaslar ve kemikler hızla zayıflıyor
Uzayda yaşamak, vücut kaslarını ve kemiklerini ciddi şekilde etkiliyor. Dünyada ayakta durmak bile kasların sürekli olarak çalışmasını sağlarken, yer çekimsiz ortamda bu uyarıcı ortadan kalkıyor. Uzmanlara göre astronotlar her ay kas ve kemik kütlelerinin yaklaşık %1’ini kaybediyor. Bu durum, Dünya'daki yaşlanma sürecine benzer şekilde, vücudun hızla zayıflamasına neden oluyor. Bu kayıpları en aza indirmek için astronotlar uzayda her gün iki saatlik bir egzersiz programı uyguluyor. Koşu bandı, egzersiz bisikleti ve ağırlık kaldırma gibi çalışmalar yaparak kas ve kemik kütlelerini korumaya çalışıyorlar. Ancak, Dünya'ya döndükten sonra kaybedilen kasları geri kazanmak aylar, kemik yoğunluğunu yeniden kazanmak ise yıllar sürebiliyor.
Beyin basıncı artıyor, gözlerde bulanıklık oluşuyor
Mikro yer çekimi, vücut sıvılarının bacaklardan baş ve göğüs bölgesine doğru hareket etmesine neden oluyor. Bu durum yüzde şişkinliğe, beyin içinde basınç artışına ve gözlerde çeşitli sorunlara yol açabiliyor. Uzayda uzun süre kalan astronotlarda sıkça görülen "uzay uçuşuna bağlı nöro-oküler sendrom", gözlerin optik sinirlerinde değişikliklere ve görme bulanıklığına sebep olabiliyor. Uzmanlar, bu durumun kalıcı görme bozukluklarına yol açabileceğini belirtiyor.
Denge kaybı ve baş dönmesi yaşanıyor
Uzayda yukarı, aşağı, sağ veya sol gibi yön kavramları tamamen değişiyor. Bu da astronotların denge sistemini alt üst ediyor. Astronot Tim Peake, Dünya'ya döndükten sonraki süreci "İlk birkaç gün, dengeyi yeniden kazanmak ve baş dönmesini durdurmak için çok zor geçiyor" diyerek anlatıyor. Yer çekimine yeniden alışmak için astronotlar, Dünya'ya döndükten sonra yoğun bir fiziksel rehabilitasyon programına giriyor. Bu süreçte kas güçlerini yeniden kazanmak ve denge sistemlerini eski haline döndürmek için haftalarca özel antrenman yapmaları gerekiyor.
Uzun uzay görevleri insan vücudunu nasıl etkiliyor?
Bilim insanları, Mars gibi uzak gezegenlere yapılacak gelecekteki görevlerin astronotlar üzerindeki etkilerini anlamak için bu tür uzun süreli uzay yolculuklarını detaylıca inceliyor. Prof. Bailey, uzayda geçirilen uzun sürelerin insan vücudu üzerinde geri dönüşü olmayan bazı etkiler bırakabileceğini söylüyor. Özellikle beyin basıncı, kemik kaybı ve görme bozuklukları gibi sorunların, gelecekteki uzay keşifleri için en büyük engellerden biri olabileceği düşünülüyor. NASA ve diğer uzay ajansları, astronotların vücutlarını daha iyi koruyabilmek için yeni egzersiz programları, özel beslenme planları ve biyomedikal çözümler geliştirmeye devam ediyor. Ancak, uzayda geçirilen uzun sürelerin vücut üzerindeki etkileri tam olarak anlaşılmadan, Mars gibi uzak noktalara yapılacak görevler ciddi riskler taşıyor.
